Rijksoverheid.nl

Nederland heeft 12 ministeries die een gezamenlijke website hebben. Ieder webadres begint met https://www.rijksoverheid.nl/ maar: hoe verwijs je naar een webpagina van de Rijksoverheid?

Deze vraag wordt niet vaak gesteld omdat er meestal vanuit gegaan wordt dat bij het ontbreken van een persoonsnaam Rijksoverheid als auteur wordt genoemd. Een logische gedachte want boven iedere pagina staat Rijksoverheid.

Op deze website is dat echter niet de naam van de organisatie maar alleen het logo van de Rijksoverheid. De naam van de organisatie, één van de ministeries, wordt onderaan de webpagina genoemd. In sommige gevallen zijn er twee ministeries verantwoordelijk.

Informatie over wat je moet doen bij verlies van jouw paspoort staat op de pagina Wat moet ik doen als ik mijn paspoort of identiteitskaart kwijt ben? en wie wil weten welke dieren je als huisdier mag houden kan terecht op Dierenwelzijn huis- en hobbydieren. Onderaan deze pagina’s staat wie verantwoordelijk voor deze webpagina is, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor paspoorten en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor dierenwelzijn. Deze ministeries worden in de tekst en bronnenlijst genoemd als auteur. Als er twee ministeries verantwoordelijk zijn worden beide vermeld.

Hoewel informatie op deze website regelmatig wordt bijgewerkt wordt meestal geen datum van wijziging genoemd, noteer daarom op de plaats van het jaartal z.d. (=zonder datum). De titel van de webpagina staat vetgedrukt bovenaan. Zelf heb ik jarenlang gedacht dat de naam van de website Rijksoverheid is, totdat eerder dit jaar iemand mij erop wees dat het Rijksoverheid.nl moet zijn. Deze naam staat onder de naam van het ministerie, in de blauwe balk staat bij ‘Over deze site’ als eerste ‘Over Rijksoverheid.nl’. 

De bronvermeldingen en -verwijzingen voor eerder genoemde webpagina’s zijn dan:

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (z.d.). Wat moet ik doen als ik mijn paspoort of identiteitskaart kwijt ben? Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 7 december 2023, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/paspoort-en-identiteitskaart/vraag-en-antwoord/wat-moet-ik-doen-als-ik-mijn-paspoort-of-identiteitskaart-kwijt-ben

Tekst: (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, z.d.)

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. (z.d.). Dierenwelzijn huis- en hobbydieren. Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 7 december 2023, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn/dierenwelzijn-huisdieren

Tekst: (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, z.d.)

De namen van de ministeries zijn lang maar worden de eerste keer altijd voluit genoemd in de tekst. Voor tweede en latere verwijzingen mag de officiële afkorting van de naam van het ministerie vermeld worden. Zet de afkorting bij de eerste verwijzing tussen vierkante haakjes, voor de overige verwijzingen mag dan de afkorting gebruikt worden:

Eerste verwijzing: (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties [BZK], z.d.)

Tweede en latere verwijzingen: (BZK, z.d.)

Eerste verwijzing: (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit [LNV], z.d.)

Tweede en latere verwijzingen: (LNV, z.d.)

De afkortingen zijn uiteraard te vinden op Rijksoverheid.nl, klik op de naam van het ministerie onderaan de webpagina.

Zombies en spoken

De APA Style experts Chelsea Lee, Timothy McAdoo en Samantha Denneny gaven op 18 oktober het webinar Refresher for Instructors: Reinforcing the Basics and Avoiding Ghost and Zombie Guidelines. De presentatie kan worden teruggekeken op YouTube, de afbeeldingen in dit bericht zijn afkomstig uit het webinar. Zoals de titel aangeeft werd antwoord gegeven op de vraag: hoe voorkom je het gebruik van oude en niet-bestaande APA-richtlijnen?

Tijdlijn van de Publication Manual of the American Psychological Association

Zombie

Met “zombie guidelines” worden richtlijnen aangeduid die van toepassing waren voor 2020 en met de introductie van de 7e editie zijn komen te vervallen. De eerste editie van de Publication Manual verscheen in 1952. Al in 1929 werd APA Style geïntroduceerd in het artikel “Instructions in regard to preparation of manuscript” in Psychological Bulletin, een tijdschrift uitgegeven door de American Psychological Association.

Een aantal van de zombies genoemd in het webinar kom ik zelf ook tegen in onderwijs en onderzoek:
 

• Plaatsnaam uitgever. De plaatsnaam van de uitgever wordt niet meer vermeld. Tot en met APA6 was dit wel het geval. Ruim twee jaar sinds de overstap naar APA7 zie ik af en toe in een bronnenlijst een plaatsnaam staan. De plaatsnaam wordt niet meer genoemd omdat een publicatie makkelijk online gevonden kan worden en niet meer nodig is voor wie het boek zou willen kopen of lenen.
• Paginanummer in tekst. Bij een bron met paginanummers (een boek, een tijdschriftartikel, een pdf-bestand, etc.) wordt in de tekst bij een citaat het paginanummer genoemd. In de eerste editie van de Publication Manual was de regel nog dat het paginanummer altijd genoemd werd. Omdat er tegenwoordig tal van bronnen zijn zonder paginanummers (webpagina’s, video’s, podcasts, etc.) is de richtlijn aangepast. Wat er niet is kun je niet benoemen, het is wel mogelijk om in plaats van een paginanummer een paragraaf of een tijdsaanduiding te noemen.
  Bij een parafrase is het paginanummer (paragraaf, tijdsaanduiding, etc.) niet verplicht, maar het mag wel.
  Ik merk zelf dat er soms gedacht wordt dat bij een parafrase het paginanummer ook verplicht is maar dat is niet het geval.

Spook

Richtlijnen die nooit bestaan hebben worden “ghost guidelines” genoemd. Het is lastig te achterhalen hoe deze ‘spoken’ ontstaan. Wellicht wordt APA verward met andere citeerstijlen, soms heeft een opleiding eigen of aanvullende richtlijnen.

In het webinar werden deze spoken genoemd die ikzelf ook regelmatig tegenkom:
 

• Oudere bronnen. Er zijn geen richtlijnen over hoe oud een bron mag zijn, dit is helemaal afhankelijk van de inhoud van de tekst.
• Onbetrouwbare bronnen. Wikipedia, TikTok, YouTube… volgens de APA-richtlijnen is het niet verboden om naar bronnen te verwijzen die mogelijk minder betrouwbaar zijn, er kan naar iedere bron verwezen worden. Wie een verslag maakt over nepnieuws en daar een voorbeeld van geeft mag naar een video over een complottheorie op YouTube verwijzen. 
  Uiteraard wordt in het algemeen aangeraden om alleen betrouwbare bronnen te raadplegen.
• Voorletters. In de tekst wordt alleen de achternaam genoemd, dus geen voorletter of voornaam. In de bronnenlijst wordt de voorletter wel genoemd.
  Uitzondering is persoonlijke communicatie, omdat deze verwijzing geen vermelding heeft in de bronnenlijst.
• Jaarlijkse wijzigingen. Dit spook ben ik al vaak tegengekomen. Het is onjuist dat er ieder schooljaar nieuwe richtlijnen zijn. In 2017 is de eerste editie van De APA-richtlijnen uitgelegd (oranje boekje) uitgebracht, gebaseerd op APA6 uit 2009. De tweede editie uit 2018 (rode boekje) had extra voorbeelden maar geen nieuwe richtlijnen. De derde editie uit 2021 (blauwe boekje) is de huidige versie, APA7. Zoals op de afbeelding bovenaan dit bericht te zien is worden de APA-richtlijnen ongeveer eens per 10 jaar door de APA Style experts herzien.
  Tijdens het webinar vroeg ik in de chat (niet op YouTube te zien) of er al een verschijningsdatum voor APA8 was. De uitgever verzekerde me dat hier nog geen sprake van is.

Zombies en spoken met betrekking tot de APA-richtlijnen zijn onvermijdelijk (zie ook Hoe vaak mag je citeren of parafraseren? en Cursief: Wanneer wel, wanneer niet?), goed te weten voor iedereen die de richtlijnen toepast èn voor wie er les over geeft.  

Streepjes ─ en streepjes |

Van een collega kreeg ik de volgende vraag: steeds vaker worden hoofd- en ondertitels gescheiden door een liggend of een staand streepje, neem je deze over in de bronvermelding of vervang je deze door een dubbele punt?

Het lange liggende streepje heet officieel het gedachtestreepje: ─. De Engelse term is dash. Het zit niet op het toetsenbord, je kunt het maken door in Word de alt-toets ingedrukt te houden en rechts 196 te typen. Meer informatie over het gedachtestreepje is te vinden op de website Taaladvies.net.

In dit tijdschriftartikel staan zelfs twee streepjes in de titel:

Het rechtopstaande streepje heet officieel sluisteken, maar vaker wordt de Engelse term pipe gebruikt: |. Dit teken zit wel op het toetsenbord, onder de backspace-toets. Het teken is afkomstig uit het besturingssysteem Unix maar wordt steeds vaker in titels gebruikt.

In de titel van deze webpagina staat een pipe:

Omdat ik twijfelde of je deze leestekens moet vervangen door dubbele aanhalingstekens of zo overnemen heb ik deze vraag voorgelegd aan de APA Style experts in Amerika. Het antwoord was: neem de streepjes over in de bronvermelding en noteer het eerstvolgende woord met een hoofdletter, ook als dat in de publicatie niet het geval is:

Merkus, J. (2021, 14 september). Wetenschappelijke integriteit (scientific integrity) | Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 17 september 2023, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/wetenschappelijke-integriteit/

Schmid, W. (2017). Being together ─ Exploring the modulation of affect in improvisational music therapy with a man in a persistent vegetative state ─ A qualitative single case study. Health Psychology Report, 5(2), 186-192. https://doi.org/10.5114/hpr.2017.63843

Twitter ⇾ X

In oktober 2022 werd Elon Musk eigenaar van Twitter. In april van dit jaar ging Twitter Inc., het bedrijf achter het sociale netwerk, op in X Corp. en op 23 juli werd de naam Twitter vervangen door X.
Het logo van het blauwe vogeltje werd vervangen door de letter X, vandaar de vraag: hoe verwijs je naar X, voorheen Twitter?

In 2017 schreef ik een blogbericht over Twitter dat in 2021 werd aangepast toen APA7 werd geïntroduceerd.
Het zou logisch zijn om in een bronvermelding de naam Twitter te vervangen door X, maar geldt dit ook voor berichten van voor 23 juli 2023? En wat komt er in plaats van [Tweet] te staan? Deze vragen heb ik voorgelegd aan de APA Style experts in Amerika.

Zoals vaker werd in het antwoord aangegeven uit te gaan van het basisprincipe “cite what you see”: neem de gegevens over die de geraadpleegde bron vermeldt.
De standaardbronvermelding wordt dan:

Auteur, A. [@gebruikersnaam]. (jaar, dag maand). Inhoud bericht tot maximaal 20 woorden [Omschrijving bijlage] [Bericht]. X. Geraadpleegd op dag maand jaar, van https://twitter.com/xxxx

Merk op dat [Tweet] is vervangen door [Bericht], in het Engels wordt [Post] gebruikt. Dit geldt ook voor berichten van voor 23 juli omdat deze nu ook de naam X laten zien. Opvallend is dat in de URL de naam Twitter (voorlopig?) gehandhaafd blijft.

Als voorbeeld net als in 2017 een recent bericht van Mark Rutte, hoewel nu demissionair nog altijd minister-president:

Rutte, M. [@MinPres]. (2023, 23 augustus). De renovatie van het Binnenhof is al enige tijd aan de gang. Er wordt echter niet alleen gerenoveerd. Ook opgravingen [Foto’s bijgevoegd] [Bericht]. X. Geraadpleegd op 24 augustus 2023, van https://twitter.com/MinPres/status/1694370643549032574

Tekst: (Rutte, 2023)
of: Rutte (2023)

In het antwoord van de APA Style expert stond dat de uitleg en voorbeelden over hoe je naar Twitter/X verwijst op hun eigen website en blog nu nog niet aangepast zullen worden. Men wil eerst afwachten of de naam X gehandhaafd blijft. Het zou zomaar kunnen dat de naam moet worden gewijzigd omdat de merknaam X eigendom is van Meta Platforms, het bedrijf achter onder meer Facebook, Instagram en WhatsApp; zie het bericht op RTL Nieuws.
 

Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit

De afgelopen weken zijn veel studenten bezig met de afronding van hun afstudeerverslag. Ik zie dat onder andere aan de piek in bezoekers aan dit blog en het aantal vragen dat ik krijg. Een terugkerende vraag is: hoe verwijs ik naar de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit?

De gedragscode is in 2004 opgesteld om onderzoekers (waaronder studenten) een handreiking te bieden voor een goede en integere wetenschapsbeoefening. De huidige, herziene gedragscode dateert uit 2018. Er hebben zes organisaties aan meegewerkt en de gratis pdf is op meerdere websites te vinden, toch is er slechts één wijze van vermelden volgens de APA-richtlijnen:

Commissie herziening Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. (2018). Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. KNAW; NFU; NWO; TO2-federatie; Vereniging Hogescholen; VSNU. https://doi.org/10.17026/dans-2cj-nvwu

Het colofon op pagina vermeldt diverse namen: vier leden van de schrijfcommissie, vijf overige leden, een adviseur, secretaris en een vertaler van de Engelstalige versie. Deze personen worden niet apart vermeld omdat zij deel uitmaken van een samenwerkingsverband, de Commissie herziening Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. Deze commissie wordt als auteur genoemd. In de tekst is de verwijzing:

(Commissie herziening Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit, 2018)
of: Commissie herziening Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit (2018)

Alleen Commissie en Nederlandse worden met een hoofdletter geschreven omdat dit de schrijfwijze in het document is. De naam van de commissie is vrij lang, als er meer dan één keer naar verwezen wordt mag de naam vanaf de tweede verwijzing worden ingekort, bijvoorbeeld: (Commissie herziening, 2018).

Het jaartal en de titel zijn duidelijk. De zes organisaties verantwoordelijk voor de gedragscode staan met hun logo op de titelpagina. Omdat bij vier van de zes logo’s zowel de afkorting als volledige naam staat is het lastig om te bepalen welke naam in de bronvermelding komt. In de tekst worden alleen de afkortingen gebruikt met uitzondering van de Vereniging Hogescholen. Om die reden worden de organisaties zo opgenomen in de bronvermelding, op dezelfde volgorde als op de titel- en de laatste pagina. Ik zou het overigens niet als een fout zien wanneer de volledige namen worden genoemd.

Ik zie vaak dat in bronnenlijst de raadpleegdatum en de URL van een organisatie worden genoemd. De makers hebben echter voor een DOI-link gezorgd, deze staat op pagina 4. De DOI (Digital Object Identifier) is een code waarmee een online document altijd kan worden teruggevonden. Om die reden wordt de raadpleegdatum niet genoemd. De APA-richtlijn schrijft voor dat deze code als een URL in de bronnenlijst wordt gezet. Iedere DOI-link begint met https://doi.org/ en zo staat het in de gedragscode.

Voor de volledigheid ook de vermelding en verwijzing van de Engelse versie:

Committee for the Revision of the Netherlands Code of Conduct for Research Integrity. (2018). Netherlands Code of Conduct for Research Integrity. KNAW; NFU; NWO; TO2-federatie; Netherlands Association of Universities of Applied Sciences; VSNU. https://doi.org/10.17026/dans-2cj-nvwu

(Committee for the Revision of the Netherlands Code of Conduct for Research Integrity, 2018)

Zowel de commissie als de Vereniging Hogescholen hebben een Engelstalige naam, de TO2-federatie niet. De DOI-link is dezelfde, op de webpagina kunnen zowel de Nederlandse als Engelse gedragscode gedownload worden.

Naam website

Een van de richtlijnen die werd geïntroduceerd in de zevende editie van Publication Manual of the American Psychological Association is dat bij de vermelding van een webpagina ook de naam van de website wordt genoemd, achter de titel van de webpagina. Hiermee wordt voorkomen dat de naam van de organisatie en de naam van de website met elkaar verwisseld worden, maar: wat is de juiste vermelding van de naam van een website?

De standaard bronvermelding van een webpagina is:

Auteur, A. (jaartal, dag maand). Titel webpagina. Naam website. Geraadpleegd op dag maand jaar, van http://xxxx of https://xxxx

Tekst: (Auteur, jaartal)

Thuisarts.nl
In de Nederlandse handleiding De APA-richtlijnen uitgelegd staan op pagina 71 twee voorbeelden, de eerste van een webpagina met een auteur en datum en de tweede van een webpagina met een organisatie als auteur. Voor dit laatste voorbeeld werd gekozen voor een webpagina van Thuisarts.nl, een website met informatie over ziekte en gezondheid gemaakt door het Nederlands Huisartsen Genootschap. Een ander voorbeeld van deze site:

Nederlands Huisartsen Genootschap. (2019, 16 april). Ik heb hooikoorts. Thuisarts.nl. Geraadpleegd op 13 mei 2023, van https://www.thuisarts.nl/hooikoorts/ik-heb-hooikoorts

Tekst: (Nederlands Huisartsen Genootschap, 2019)

Ten onrechte wordt soms gedacht dat de naam van de website altijd eindigt met de uitgang van het webadres, in dit voorbeeld .nl. Dat is niet het geval, de naam van de website is niet Thuisarts maar Thuisarts.nl, vergelijkbaar met bijvoorbeeld NU.nl of bol.com. De makers van deze sites hebben ervoor gekozen de domeinextensie in de naam op te nemen.

NOS Nieuws
Er zijn echter tal van websites waarbij dat niet zo is, bijvoorbeeld Buienradar, YouTube of Google. Een voorbeeld van één van de sites van de NOS:

AI-blunder pakt duur uit voor Google: Chatbot verzint feiten. (2023, 9 februari). NOS Nieuws. Geraadpleegd op 13 mei 2023, van https://nos.nl/artikel/2463068-ai-blunder-pakt-duur-uit-voor-google-chatbot-verzint-feiten

Tekst: (AI-blunder pakt duur uit, 2023)

Omdat de webpagina geen auteur vermeldt komt de titel vooraan te staan, in de tekst mag deze worden ingekort. Merk op dat de naam van de website niet NOS (of NOS.nl) is maar NOS Nieuws is. Naast deze site bestaan ook NOS Sport, NOS Live en NOS Programma’s. 

Nederlandse Vereniging voor Autisme
Wanneer de naam van de auteur of organisatie en de naam van de website overeenkomen wordt de naam van de website weggelaten:

Nederlandse Vereniging voor Autisme. (z.d.). Wat is autisme? Geraadpleegd op 13 mei 2023, van https://www.autisme.nl/over-autisme/wat-is-autisme/ 

Tekst: (Nederlandse Vereniging voor Autisme, z.d.)

Merk op dat de naam van de website hier niet Autisme.nl is, behalve in de URL wordt deze naam nergens genoemd.

Het kan lastig zijn om de naam van een website te bepalen. Soms is niet duidelijk wat de naam van de organisatie en wat de naam van de site is. Tip: kijk bij ‘Colofon’, ‘Over ons’ of ‘Contact’. 
 

Ontbrekende gegevens

Een verwijzing in de tekst bestaat standaard uit twee delen (auteur + jaartal) en een vermelding in de bronnenlijst bestaat standaard uit vier delen (auteur + jaartal + titel + herkomst = uitgever/URL).

In dit bericht antwoord op de vraag: hoe maak je een bronverwijzing en/of bronvermelding als niet alle gegevens bekend zijn?

Geen auteur?

Kijk of de publicatie andere persoonsnamen vermeldt, bijvoorbeeld een redacteur of samensteller. Soms worden deze op de laatste pagina van een document genoemd. Deze naam komt op de plaats van de auteur met achter de naam tussen haakjes een omschrijving van de functie. De omschrijving wordt niet in de tekst genoemd:

De Louw, M., Jansen, R., Buuts, R., & Van der Aa, A. (Reds.). (2016). Leven met Q-koorts: Het dagelijkse gevecht. Stichting Q-support.

(De Louw et al., 2016)

Geen auteur, redacteur, samensteller, etc.?
Noem de naam van de organisatie als er geen persoonsnamen worden vermeld. Let op dat de naam van een website niet altijd overeenkomt met de naam van de organisatie. Kijk bij twijfel bij Over ons, Colofon, etc.:

Federatie Medisch Specialisten. (2018, 1 augustus). Eerste-stap interventies bij depressie. Richtlijnendatabase. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/depressie/eerste-stap_interventies_bij_depressie.html

(Federatie Medisch Specialisten, 2018)

Geen auteur of organisatie?

Als zowel namen van personen als organisaties ontbreken komt de titel van de publicatie vooraan te staan. De naam van de website komt dus nooit vooraan te staan:

Het relatienetwerk in beeld. (z.d.). De Professionele Mens. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://www.deprofessionelemens.nl/wp-content/uploads/2015/03/2.-Het-relatienetwerk-in-beeld.pdf

(Het relatienetwerk in beeld, z.d.)

Een lange titel mag in de tekst worden ingekort:

Urn uit vroege middeleeuwen opgegraven in Utrechts dorp Amerongen. (2023, 18 april). NU.nl. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://www.nu.nl/wetenschap/6260023/urn-uit-vroege-middeleeuwen-opgegraven-in-utrechts-dorp-amerongen.html 

(Urn uit vroege middeleeuwen, 2023)

N.B. Bij bovenstaand artikel staat “Door onze nieuwsredactie”, dit wordt niet in de tekst of bronvermelding overgenomen.

Geen jaartal of datum?

Noteer op de plaats van het jaartal of de datum z.d. = zonder datum. Webpagina’s zonder datum vermelden vaak welk een jaar van copyright. Dit zegt niets over wanneer de pagina is gepubliceerd, noteer ook hier z.d.:

Centraal Planbureau. (z.d.). Wie zijn wij? Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://www.cpb.nl/wie-zijn-wij

(Centraal Planbureau, z.d.)

Als maand en jaartal wel vermeld worden maar de dag niet wordt dit ook zo in de bronvermelding gezet:

De Vos-van der Hoeven, T. (2022, november). Er zit een spook op de zolder: Omgaan met angst. Opvoedadvies.nl. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://www.opvoedadvies.nl/angstkind.htm

(De Vos-van der Hoeven, 2022)

Geen titel?

Het zal niet vaak voorkomen maar het is mogelijk dat een titel ontbreekt. Geef dan zelf een korte omschrijving en zet deze tussen vierkante haakjes, niet cursief:

Google. (z.d.). [Google Maps routebeschrijving treinreis Amsterdam Centraal naar Paris Nord]. Geraadpleegd op 28 april 2023, van https://goo.gl/maps/MvRVrUryma7wH8P18 

(Google, z.d.)

 

Religieuze werken

Af en toe krijg ik de vraag hoe je een passage uit de Bijbel citeert. In dit blogbericht maak ik deze vraag wat algemener: hoe verwijs je naar een religieus werk?

Religieuze werken, zoals de Bijbel, de Koran en de Thora, hebben niet altijd een duidelijk aanwijsbare auteur, soms is er wel sprake van een redacteur of vertaler. Het oorspronkelijke jaartal is vaak niet bekend maar er kan wel verwezen worden naar het jaar van (her)uitgave van publicatie. Behalve in boekvorm zijn de meeste religieuze werken online te vinden.

Papier

Volg de richtlijnen van een boek, waarbij de titel vooraan komt te staan en dus ook in de tekst wordt genoemd. Wanneer het oorspronkelijke jaar van publicatie onbekend of twijfelachtig is wordt deze weggelaten. Bij heruitgaven wordt de eerste uitgave tussen haakjes achter de vermelding en in de tekst genoemd. In de tekst kan tevens naar een specifieke passage worden verwezen, dit is net als bij een boek bij een citaat verplicht en bij een parafrase optioneel. Het paginanummer wordt niet vermeld.

“In den beginne schiep God de hemel en de aarde” (Bijbel, 1951/1979, Genesis 1:1).

Bronnenlijst

Bijbel (4e druk). (1979). Nederlands Bijbel Genootschap. (Origineel werk gepubliceerd in 1951)

---

“In de naam van God, de erbarmer, de barmhartige” (De Koran, 1989/1992, De Opening 1:1).

Bronnenlijst

De Koran = al-Qur'¯an al-kar¯im (F. Leemhuis, Vert.; 6e druk). (1992). Het Wereldvenster. (Origineel werk gepubliceerd in 1989)

Online

Bovenstaande voorbeelden zijn ook op het internet te vinden. Volg voor de bronvermelding dezelfde regels als voor een webpagina. In de bronnenlijst volstaat het om de beginpagina van de website te vermelden.

“In het begin schiep God de hemel en de aarde” (Bijbel, z.d., Genesis 1:1).

Bronnenlijst

Bijbel (NBV21, Vert.). (z.d.). Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap. Geraadpleegd op 24 maart 2023, van https://debijbel.nl/

---

“In de naam van Allah, de meest Barmhartige, de meest Genadevolle” (Koran, z.d., De Opening 1:1).

Bronnenlijst

Koran (M. F. Abdasalaam, Vert.). (z.d.). Stichting Koran.nl. Geraadpleegd op 24 maart 2023, van https://koran.nl/

Wanneer een religieus werk is bewerkt tot een geheel nieuwe publicatie worden de bewerkers, redacteurs, etc. als makers genoemd en wordt bij een citaat het paginanummer vermeld.

“God maakte hemel en aarde” (Dros et al., 2003, p. 18).

Bronnenlijst

Dros, I., Ekkers, R., Eykman, K., Honig, T., Huiberts, G., Kuyper, S., & Westera, B. (2003). Het hoogste woord: Bijbel voor kinderen (H. van Dorssen, Red.). De Fontein.

Kijk voor Engelstalige voorbeelden op APA Style: Religious work references. 

Studie Bijdehand nieuwe online verkoper ‘De APA-richtlijnen uitgelegd’

Op 13 februari 2023 liet The Learning Network weten per direct te stoppen met de verkoop van studieboeken voor het hoger onderwijs via Studystore. Dit had als gevolg dat de ringband De APA-richtlijnen uitgelegd: Een praktische handleiding voor bronvermelding in het hoger onderwijs, geschreven door de Werkgroep APA, niet meer online gekocht kan worden.
Het nieuws kwam als een verrassing omdat Studystore recent een nieuwe oplage had laten drukken en de prijs verhoogd had naar € 9,99. De leveringsproblemen van de afgelopen maanden leken voorbij te zijn.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat er een opvolger voor Studystore komt. De Werkgroep APA heeft gelukkig een opvolger gevonden: Studie Bijdehand. Deze webwinkel voor het hoger onderwijs heeft het boekje al op voorraad en laat een nieuwe oplage drukken.

Goed nieuws is dat Studie Bijdehand de ringband verkoopt voor een lagere prijs dan Studystore: € 6,95 – exclusief verzendkosten (afhankelijk van de complete bestelling), vanaf € 20,00 gratis en studenten krijgen standaard 5% korting.

Het boekje blijft verkrijgbaar in de campuswinkels van de HAN University op Ruitenberglaan 27 in Arnhem en Kapittelweg 33 in Nijmegen, ook voor wie niet studeert of werkt bij deze hogeschool. De pdf blijft beschikbaar als gratis download.
 

ChatGPT

Er is de laatste tijd veel te doen om ChatGPT, de op 30 november 2022 gelanceerde gratis chatbot van OpenAI die dialogen kan voeren. Op verzoek kan een complete tekst worden geschreven, ook in het Nederlands, al dan niet met bronvermeldingen volgens de APA-richtlijnen.

Dit blogbericht gaat niet over de vraag of het ethisch verantwoord is om deze chatbot in te zetten bij het schrijven van een verslag, wel wil ik een antwoord geven op de vragen: hoe verwijs je in de tekst en in de bronnenlijst naar ChatGPT en hoe betrouwbaar is de bronnenlijst die door ChatGPT gegenereerd wordt?

Mijn eerste ingeving was dat je naar ChatGPT verwijst zoals je naar een computerprogramma of app verwijst. Dit staat onder meer beschreven in De APA-richtlijnen uitgelegd, § 3.11.2.

Naast overleg met de leden van de Werkgroep APA, die het mij eens waren, heb ik advies gevraagd aan de APA Style experts in Amerika. Het antwoord dat ik op 24 januari kreeg was dat men er nog niet helemaal uit is hoe ChatGPT te vermelden. Op 7 april werd in het blogbericht How to cite ChatGPT op het officiële APA Style blog een richtlijn gegeven.

Een optie die werd gegeven was om er alleen in de tekst naar te verwijzen als persoonlijke communicatie, waarbij OpenAI als naam fungeert. Men gaf zelf al aan dat dit geen bevredigende oplossing is.

De uiteindelijke richtlijn is om inderdaad de vermelding van een computerprogramma of app te volgen, met tussen ronde haakjes de versie (een datum, staat onderaan de pagina) en tussen vierkante haakjes 'Large language model'. Omdat deze term ook in het Nederlands wordt gebruikt heb ik deze onvertaald gelaten:

OpenAI. (2023). ChatGPT (Mar 23 versie) [Large language model]. Geraadpleegd op 20 april 2023, van https://chat.openai.com

Geef in de tekst aan welk gedeelte door ChatGPT is gegenereerd. Dat kan zowel met een citaat als met een parafrase. Vermeld welke prompt (opdracht) is gegeven. Een voorbeeld:

Voor het formuleren van de probleemstelling is gebruik gemaakt van de chatbot ChatGPT (OpenAI, 2023) met als prompt “…”.

Bij het gedeelte “…” komt de tekst te staan die voor de chatbot gebruikt is.

Een bruikbaar advies is om de gegenereerde tekst als bijlage bij een verslag op te nemen zodat de lezer of beoordelaar zelf de inhoud kan bekijken. Ieder antwoord van ChatGPT is uniek, ook als dezelfde vraag meerdere keren wordt gesteld.
Wanneer de door ChatGPT gemaakte tekst als bijlage is opgenomen hoeft in de tekst alleen verwezen te worden naar de bijlage:

Voor het formuleren van de probleemstelling is gebruik gemaakt van ChatGPT (OpenAI, 2023; zie Bijlage A).

Ik heb zelf een account aangemaakt bij OpenAI om te zien of en hoe ChatGPT een tekst kan schrijven met de juiste verwijzingen in de tekst en een bronnenlijst volgens de APA-richtlijnen. Ik heb meerdere keren op meerdere dagen geprobeerd om een tekst te genereren maar zonder succes. Telkens stagneert de chatbot, nog voordat de bronnenlijst is gegenereerd. Af en toe komt in beeld te staan dat het heel druk is.

Op TikTok vond ik een 90 seconden durend filmpje waarin deze prompt wordt gegeven: “Write an essay on elephants of 1000 words with apa-style references in the text. Include something about Spider-Man in the essay”. Nadat de tekst is afgerond zijn vanaf 42 seconden deze drie bronvermeldingen te zien:

• Lynch, D. (2012). The elephant man. New York, NY: Penguin books.
• Marvel Comics (writer) & Webb, M. (director) (2014). The amazing Spider-Man 2 (Motion picture). United States: Columbia Pictures.
• Smith, D. G. (2015). Elephant sociality. In M. D. Mitchell & S. H. Landes (Eds.), The biology of elephants (pp. 123-149). Berlin, Germany: Springer.

Achtereenvolgens wordt verwezen naar een boek, een film en een hoofdstuk uit een boek. Als je niet kijkt naar de bullets (in plaats van inspringen vanaf de tweede regel) en het ontbreken van cursief geplaatste titels lijkt dit op een bronnenlijst volgens APA.

Als je iets langer kijkt ontdek je meer foutjes: de plaatsnaam + staat of land wordt genoemd (een APA6 richtlijn die bij APA7 is komen te vervallen), writer en director staan niet met een hoofdletter en de punt achter (director) ontbreekt.

Je zou kunnen beargumenteren dat dit makkelijk kan worden aangepast, maar kijk nu eens goed naar de drie bronnen. De eerste titel, het boek, bestaat niet: David Lynch is de regisseur van de film The Elephant Man uit 1980 maar heeft nooit een boek over zijn film geschreven (in de tekst wordt het een roman genoemd), bovendien heeft het titelpersonage niets met olifanten te maken. Deze vermelding is dus door de chatbot verzonnen.

De tweede vermelding bestaat wel: in 2014 is The Amazing Spider-Man 2 geregisseerd door Marc Webb uitgebracht door Columbia Pictures. Het scenario werd echter geschreven door Alex Kurtzman, Roberto Orci en Jeff Pinkner. Marvel Comics is de uitgever van de stripreeks.

Over de derde titel kan ik kort zijn: het hoofdstuk bestaat niet en het boek ook niet.

ChatGPT is dus in staat om vermeldingen volgens APA6 te generen maar verzint deze waar je bij staat.
Het TikTok-filmpje is misschien niet het beste voorbeeld. In december 2022 ontving ik van een lector een aantal bronvermeldingen gemaakt door de chatbot met de vraag hoe accuraat deze waren samengesteld. De bronnenlijst bestond uit twee boeken en vijf wetenschappelijke tijdschriftartikelen. Slechts één boek en één artikel bleken echt te bestaan. Het bestaande artikel was de enige met een doi-link, de andere artikelen waren verzonnen maar de tijdschriften bestaan echt en de auteurs hadden over het onderwerp gepubliceerd. Bedrieglijk echt...

Eindconclusie: ChatGPT kan veel maar (nog) geen bestaande bronnen volgens de APA-richtlijnen reproduceren.

Andere ervaringen of ideeën? Laat ze weten door een reactie achter te laten.

Zie ook APAstaartje: ChatGPT en APA, hoe zit dat?

Update 16 juni 2023: ChatGPT heeft een nieuwe functie toegevoegd, shared links. Hiermee is het mogelijk om zowel de prompt als de gegenereerde tekst te delen. Aan de APA Style experts in Amerika heb ik gevraagd of dit gevolgen heeft voor de vermeldingen in de bronnenlijst. Ik kreeg snel antwoord: men is bezig om deze nieuwe ontwikkelingen (er is inmiddels ook een ChatGPT app) te verwerken in de bestaande richtlijn, maar dit kost tijd. Iedereen is welkom om suggesties te geven. Als er een aangepaste richtlijn komt zal ik dat uiteraard melden.

Deze pagina is op 20 april 2023 aangepast zodat de inhoud overeenkomt met de richtlijnen zoals beschreven op het APA Style blogbericht van 7 april 2023.